Ostatnia aktualizacja: 13.06.2015.
Ryc.1 Mapa przedstawiająca osadnictwo w 2 połowie XV wieku, w granicach administracyjnych dzisiejszego Piastowa. Legenda: „duża, czarna kropka, z białym krzyżem w środku” – osada (własność duchowna); „Żdżary” – nazwa osady, zapisana w najstarszej wzmiance w źródle pisanym; „(1480)” – data pierwszej wzmianki w źródle pisanym.
UWAGI: Najwięcej wątpliwości mam co do położenia osady Mieczki. Umieściłem ją na mapie na podstawie informacji zawartych w „Słowniku historyczno-geograficznym ziemi warszawskiej w średniowieczu”. Napisano tam: „Mieczki, (…), później jako Niecki, folwark należący do dóbr Gołąbki, obecnie północno-wschodnia część miasta Piastów, przy granicy z Ursusem.”1 Analizując mapy z XIX w. i z XX w., coraz bardziej zastanawiam się, czy w tym słowniku przypadkiem mamy do czynienia z błędem. Czy Mieczki nie powinny być na terenie Ursusa, dzielnicy Warszawy, a dokładniej w jej północno – zachodniej części, tak jak ją naniesiono w „Atlasie historycznym Polski. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku” (patrz Ryc.2, poniżej). Zatem pod znakiem zapytania pozostaje obecność tej osady na terenie dzisiejszego Piastowa. W ogóle kwestia Mieczek będzie chyba wymagała dokładniejszej analizy.
Ryc.2 Położenie osad Żdżary, Mieczki i Gołąbki w 2 połowie XVI wieku.
(Źródło: Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku (część południowa), [w:] Atlas historyczny Polski. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku. Część I. Mapa, plany, pod kierunkiem Władysława Pałuckiego opracowali Anna Dunin-Wąsowicz, Irena Gieysztorowa, Józef Humnicki, Wanda Lewandowska, Kazimierz Pacuski, Henryk Rutkowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973)
DODATKOWE INFORMACJE: Mapę stworzyłem na podstawie:
- Żdżary, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziemi warszawskiej w średniowieczu, opracowali Adam Wolff i Kazimierz Pacuski, pod red. Tomasza Jurka, Instytut Historii PAN, Warszawa 2013, s. 346
- Mieczki, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziemi warszawskiej w średniowieczu, opracowali Adam Wolff i Kazimierz Pacuski, pod red. Tomasza Jurka, Instytut Historii PAN, Warszawa 2013, s. 149
- Osadnictwo okolic Warszawy w XVI w., [w:] Atlas historyczny Polski, red. Władysław Czapliński, Tadeusz Ładogórski, Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera S.A., Warszawa 1998, s. 23, tablica II
- Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku (część południowa), [w:] Atlas historyczny Polski. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku. Część I. Mapa, plany, pod kierunkiem Władysława Pałuckiego opracowali Anna Dunin-Wąsowicz, Irena Gieysztorowa, Józef Humnicki, Wanda Lewandowska, Kazimierz Pacuski, Henryk Rutkowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973
- analiza map z XIX wieku i z 1 połowy XX wieku, przedstawiające teren obecnego Piastowa.
PS. Z mapy na ryc. 1 usunąłem osadę Mieczki, a o powodach podjęcia takiej decyzji, napiszę w jednym z następnych wpisów.
Przypisy:
1Mieczki, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziemi warszawskiej w średniowieczu, opracowali Adam Wolff i Kazimierz Pacuski, pod red. Tomasza Jurka, Instytut Historii PAN, Warszawa 2013, s. 149
Żdżary 
Witam
Bardzo fajnie opracowane ale… Jeśli założymy ze Mieczki to późniejsze Niecki (co jest wielce prawdopodobne) to ich rzeczywiste położenie to tereny dzisiejszego Niedźwiadka a dokładnie okolice szkoły przy ulicy Warszawskiej.
Po pierwsze wynika to wyraźnie z map których skany zamieściłeś a po drugie na Nieckach urodziła się moja babcia w 1910 roku a z opowieści mojej cioci (jej córki) wynika iż właśnie tam chodziła do „dziadków”.
Jeszcze w latach 50 te tereny administracyjnie należały do Piastowa… stąd m.in lokalizacja parafialnego cmentarza piastowskiego (Parafii M.B. częstochowskiej) na terenie obecnych Gołąbek…. sama parafia na Gołąbkach posiada wszak własny cmentarz.
Na mapie z 1934 Niecki są umieszczone na północ od ul. Ożarowskiej i pomiędzy obecnymi Al. Krakowska i Białego Orła/Północną a powinny być raczej przesunięte na wschód… Swego czasu na Gołąbkach w miejscu obecnego osiedla Gawra stał zespół budynków który mógł przypominać właśnie folwark. Co do ul. Ożarowskiej (która swoja drogą kiedyś nie kończyła się tak jak teraz „w polu” tylko biegła dalej aż do obecnej Lisa Kuli (stąd nazwa ulicy)) to była to jedna z głównych dróg i na starych mapach to właśnie ona (i w tym jej nieistniejący fragment) jest drogowym punktem odniesienia a nie powstałe w późniejszym czasie połączenie Toruńska/Sowińskiego.
Co do samej nazwy „Żdżary” – prawidłowo powinny być raczej „Zdżary” lub nawet „Zdzary” (patrz mapa z 1934) a dodatkowym argumentem jest obecna nazwa ulicy w Pruszkowie „Zdziarska” potocznie zwana przez lata (i tak tez zapisywana) jako Ździarska. Teraz kończy się jako przedłużenie naszej ulicy Żbikowskiej ale jeszcze na zdjęciu z 1947 widać że dochodzi ona bezpośrednio do terenu domniemanych Zdżar kończąc się na ulicy Ożarowskiej.
W przypadku Zdziarskiej dziwne jest to że nie jest ona „wyrysowana” na mapie z 1934….
PolubieniePolubienie
Dziękuję za garść cennych informacji. Co do Mieczek, a raczej Niecek, zgadzam się z Tobą. Dlatego też o swoich wątpliwościach napisałem pod mapą jako „Uwagi”, zastanawiając się, czy przypadkiem Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, w opracowanych przez siebie słowniku historyczno-geograficznym ziemi warszawskiej w średniowieczu, nie popełnił gafy, lokalizując Mieczki (późniejsze Niecki) w północo-wschodniej części Piastowa. Twoje słowa, jeszcze bardziej utwierdzają mnie w tym przekonaniu oraz mapa z 1845 r. ( http://polona.pl/item/8797364/1/ ), gdzie Niecki są zaznaczone przy samych Gołąbkach, zaś przy dzisiejszej ul. Warszawskiej? w Ursusie zaznaczono karczmę Niecki? Nazwy na tej mapie są podane w języku rosyjskim. Co do lokalizacji XIX wiecznych Gołąbek, to jeszcze się nie zastanawiałem? Ale z drugiej strony na niektórych mapach Niecki faktycznie są pomiędzy obecną ul. Północną, rowem Żbikówką, a torami i autostradą S8. Naprawdę nie wiem, czym kierował się zespół z IH PAN? Trzeba więc będzie poczekać na recenzje samego słownika, oraz na ewentualne uaktualnienia. Gdy coś ulegnie zmianie, powyższa mapka także ulegnie aktualizacji. Jak na razie tutaj Mieczki pozostawiam pod wielkim znakiem zapytania. To tylko pokazuje, że trzeba mieć wszędzie oczy szeroko otwarte 🙂 Odnośnie położenia Żdżar, to co właśnie opisałeś, to już wcześniej zaznaczyłem we wpisie „Położenie dawnej wsi Żdżary na tle dzisiejszej zabudowy Piastowa (mapa)”. O ulicy Zdziarskiej w Pruszkowie też wiem. O ulicy Lisa Kuli też mi wiadome, a mniej więcej w przybliżeniu dzisiejsze ul. Żółkiewskiego prowadziła do Bąk, ale to są drogi mniej więcej z przełomu XIX i XX w , bo na mapach z 1 połowy XIX w. ze żdżar biegną do Bąk mniej więcej w pobliżu dzisiejszej ul. Piasta, zaś nie znajdzie się tam ul. Lisa-Kuli. Co do nazwy Żdżar, to wiem o jej pochodzeniu, ale co do jej wymowy w średniowieczu to nie wiem, ale wiem, że w źródłach pisanych ją zapisano następująco: w roku 1480 „weszdzarach” (w zdaniu po staropolsku w księdze sądowej ziemi warszawskiej), a w 1491 roku po łacinie jako „Zdzary”, w 1532 „Sdzari”, w 1535 „Szdzary”, w 1580 „Zdziary” , na mapach z 1794 „Zdary”, z 1829 po polsku jako „Zdzary”, itd. Ja podałem za słownikiem formę Żdżary, Czy w średniowieczu nazwę tej wsi wymawiano Żdżary, Zdzary, Zdżary, nie wiem, ale bardziej prawdopodobna jest forma Żdżary, bo jest to nazwa kulturowa, powstała od słowa „żdżar”, określającego dawniej miejsce wypalone w lesie przez człowieka. Nazwy w przeciągu wieków ulegały zmianom, chociażby Warszawa. W średniowieczu Nazywano ją jako Warszowa. Dopiero od mniej więcej XVII wieku zaczęto ją nazywać Warszawa. Innym przykładem mogą być Mieczki (1496 „Myeczki”), które na mapach od końca XVIII wieku przyjmują formę Niecki. Żbików w średniowieczu nazywano Żbikowo, Tworki jako Tworkowo, itd. Ja mniej więcej staram się używać takiej formy jak najprawdopodobniej mogła być używana w średniowieczu, a nie w XVIII, XIX, czy XX wieku 🙂
PolubieniePolubienie
A tak jeszcze na marginesie …
W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich z 1895 wieś Żdżary zapisano jako Żdżary, a nie Zdzary, Zdźary, Źdzaryitd ;)?
PolubieniePolubienie
A wymowa w gwarze mazowowieckiej?? Ż wymawia się jako Z.
Fajna strona.
Pozdrawiam
PolubieniePolubienie